Prògram Choinnich

Coinneach MacÌomhair (CM): A' leantainn oirnn a' toirt sùil air leabhraichean, tha mi airson sùil a thoirt a-nis air companaidh a tha a' toirt dhuinn leabhraichean a h-uile bliadhna. A' chompanaidh Acair, a th' air a bhith a' dol a-nis dìreach bho chionn fichead bliadhna. Chaidh a' chompanaidh a stèidheachadh an toiseach airson feuchainn ri leabhraichean snasail a thoirt do dhaoine òga far nach robh sin rim faighinn sa Ghàidhlig. Thairis air na bliadhnaichean tha iad air leabhraichean de ghrunn sheòrsaichean fhoillseachadh. Aig amannan, chan eil cùisean air a bhith idir furasta dhaibh. An-dràsta, tha iad a' coimhead air a bhith a' toirt grunn math leabhraichean thugainn sna mìosan a tha romhainn. Tha Norma NicLeòid, Neach-deasachaidh Acair, còmhla rium. Ciamar a tha thu, Norma?

Norma NicLeòid (NN): Tha glè mhath, a Choinnich.

CM: Uill, leabhraichean de dh'iomadh seòrsa aig Acair air a thoirt a-mach thairis air iomadh bliadhna, ach dè... dè na h-atharrachaidhean as motha a tha thu fhèin a' smaoineachadh a th' air a thighinn air Acair thairis air na bliadhnaichean a tha sin?

NN: Uill, man a thuirt thu, chaidh Acair a stèidheachadh an toiseach airson a bhith a' toirt leabhraichean Gàidhlig gu clann bheag anns na sgoiltean, bhon nuair a thòisich am project foghlaim dà-chànanach bho chionn iomadh bliadhna air ais, 's e fear dhe na chiad rudan dhan deach mothachadh nach robh leabhraichean ann a rèir sin a bhiodh aig a' chloinn anns an sgoil, agus chaidh Acair a stèidheachadh le Comhairle nan Eilean, an Comunn Gàidhealach, Bòrd Leasachaidh na Gàidhealtachd, mar a bh' ann an uair sin, agus chaidh a chur air chois airson leabhraichean snasail a bhith ann, bhon cha robhas ga fhaicinn ceart, agus bha sin rianail gu leòr, gur e... nach biodh na leabhraichean a bh' ann anns a' Ghàidhlig cho math ri feadhainn na Beurla, agus tha mi a' smaoineachadh gun do rinn Acair an t-uabhas anns na bliadhnachan tràtha airson leabhraichean eireachdail Gàidhlig do chloinn a thoirt a-mach.

CM: Oir 's e an suidheachadh a bh' ann, duine sam bith againn a chaidh tron an sgoil, bidh cuimhne againn air na leabhraichean uaine, a h-aon, a dhà, a trì, 's a ceithir, 's dòcha - leabhraichean roisg - 's sin uile 's a bh' ann, cha mhòr.

NN: Uill tha sin ceart. Cha robh càil ann, agus bhatar an uair sin greiseag, nuair a thòisich am project sin, bhathas a' cur striopan Gàidhlig air muin a' chòmhraidh Bheurla a bh' anns na leabhraichean. Agus rinn sin fhèin a' chùis airson greiseag, ach cha robh rian nach robh a' chlann a' faireachdainn nach robh iad cho math no cho snog ri feadhainn Bheurla, agus bha sin a-rithist a' cumail ìomhaigh na Gàidhlig shìos. Ach rinn Acair, le bhith a' toirt a-mach uimhir de leabhraichean chloinne anns na bliadhnachan tràtha sin, thog iad ìomhaigh na Gàidhlig do chloinn.

CM: Ach ann a bhith a' foillseachadh leabhraichean, tha sinn a' bruidhinn mu dheidhinn nì a tha a' cosg tòrr airgead, nì a tha a' ciallachadh gum feum tòrr leabhraichean a bhith gan dèanamh, nì a tha a' ciallachadh gum feum tòrr airgead a bhith a' tighinn a-steach, agus sin far a bheil na duilgheadasan a' tòiseachadh, nach ann?

NN: Uill, tha sin cho fìor 's a ghabhas. Tha saoghal na Gàidhlig, 's e saoghal beag a th' ann, ach tha e a' meudachadh agus a' leudachadh, agus tha barrachd 's barrachd de luchd-ionnsachaidh ann, agus de dh'fhileantaich, a tha a' cur feum air leabhraichean, agus a tha an-diugh a' fàs suas agus aig a bheil aithne mhath air leughadh agus sgrìobhadh Gàidhlig. Ach a dh'aindeoin sin, chan urrainn... chan urrainn uair sam bith dhuinne coimhead ri margaid cho mòr agus as urrainn dha muinntir na Beurla, bhon chan eil i ann, agus mar sin, bidh sinn an dòchas gun ceannaich sgoiltean air feadh Alba, gu h-àraid a-nise sgoiltean anns a bheil foghlam tro mheadhan na Gàidhlig, gun ceannaich iad na leabhraichean a tha sinn a' cur a-mach.

CM: Dè na tha de cho-obrachadh eadar sibh? Oir feumaidh beachd a bhith agaibh gun ceannaich iad leabhar mus cuir sibh a-mach e, no nam b' e 's gun toireadh sibh a-mach leabhar nach biodh duine aca ag iarraidh, uill, 's e call mòr a bhiodh ann.

NN: Uill, 's e. Tha sinn a-nise a' dol air adhart barrachd 's barrachd a' dèanamh an dà chuid. Tha sinn... nuair a dh'innseas na roinnean foghlaim air feadh Alba dè tha iad ag iarraidh, tha iad a' cur a-mach tagradh gu buidheannan foillseachaidh, agus tha sinne a' cur a-steach na cosgaisean againn fhìn a rèir sin, agus tha sinn a' feitheamh an uair sin. Agus mas sinn a bhuannaich e, uill tha sin math dha-rìribh, bhon 's urrainn dhuinn a dhol air adhart 's na leabhraichean a dhèanamh. Ach tha amannan ann far nach buannaich sinn, agus gheibh cuideigin eile e.

Agus cuideachd, tha sinn air tòiseachadh bho chionn goirid a' cur a-mach feadhainn a tha sinn fhìn a' smaoineachadh a bhiodh freagarrach, 's dòcha, do chlann na b' òige, no clann ann an cròileagain 's mar sin. Ach nuair a tha sinn gan eadar-theangachadh, tha sinn a' dèanamh cinnteach gun dèan luchd-foghlaim, gun toir iad sùil gu bheil na facail a tha sinn a' cleachdadh a rèir na facail a tha clann bheaga agus am pàrantan a' cleachdadh aig ìre àraid, gus am biodh... gus am bi, mar gun canadh tu, an level ceart ann. Agus tha mi a' smaoineachadh, nuair a chì iad cho snog 's a tha na leabhraichean, gum faigh sinn òrdughan bho dhaoine eadar-dhealaichte.

CM: Tha sinn a' bruidhinn air leabhraichean sgoile, oir 's ann le sin a thòisich Acair. 'S e sin aon dhe na rudan as motha, 's dòcha, a tha a' dol aig Acair fhathast. Ach tha Acair, thairis air na bliadhnaichean, air a bhith a' toirt a-mach tòrr diofar sheòrsaichean leabhraichean eile, nach eil?

NN: Tha gu dearbha. Tha iad air a bhith a' toirt a-mach leabhraichean Beurla air cuspairean a bhuineas dhan a' Ghàidhealtachd. Tha iad air a bhith a' toirt a-mach na h-uimhir dhiubh. Chan eil anns na dhà no thrì bhliadhnachan a chaidh seachad, chan eil mi a' smaoineachadh gu bheil uimhir de leabhraichean air a bhith ann, 's dòcha, 's a dh'fhaodadh, ach tha sinn a' dol air adhart a-nise, tha Bòrd Acair gu math miannach gun tèid sinn air adhart le leabhraichean Beurla cuideachd, leabhraichean anns am bi ùidh aig muinntir Alba, air feadh Alba, gus an suidhicheadh... gus an suidhich sinn sinn fhìn mar fhoillsichear Albannach aig a bheil meur làidir dhaingeann anns a' Ghàidhlig, ach aig a bheil ùidh cuideachd ann a bhith a' clò-bhualadh rudan anns a bheil ùidh aig Alba air fad.

CM: Daoine bhon an taobh a-muigh, chanadh iad, 'Dh'fheumadh sibh sin a dhèanamh,' airson tha sibh a' coimhead airson margaid nas motha, 's dòcha a nì beagan a bharrachd airgead dhuibh, a chiallaicheas gum bi e nas fhasa dhuibh dèiligeadh ris a' mhargaid as lugha. An e dòigh cheàrr a bhith a' coimhead air an rud a tha sibh a' dèanamh an sin?

NN: Chan e. Tha mi a' smaoineachadh gur e sin dòigh glè mhath air a choimhead. Ach tha sinne cuideachd, tha sinn an dòchas, an fheadhainn Bheurla a tha sinn a' cur a-mach, gum bi fèill mhòr orra air feadh Alba. Ach tha sinn cuideachd, leis an fheadhainn Ghàidhlig a tha sinn a' cur a-mach, tha sinn a' faighinn taic glè thric bho Gaelic Books Council, 's e sin Comhairle nan Leabhraichean ann an Glaschu, a th' air an cur air chois a dh'aon ghnothaich airson taic a thoirt do dh'fhoillsichearan, agus tha iadsan gar cuideachadh, airson gheibh sinn grant-aichean bhuapa a chuidicheas sinn le clò-bhualadh leabhraichean Gàidhlig, agus mar sin, tha e a' cumail nan cosgaisean againn beagan nas ìsle na bhitheadh iad mar bu trice.

CM: Tha sinn a' toirt sùil an t-seachdain sa air grunnan chuspairean co-cheangailte ris a' Ghàidhlig, agus 's e leabhraichean aon dhe na cuspairean a tha gu math follaiseach a dh'fheumas duine a bhith a' toirt sùil air. Dè cho duilich agus a tha e do chompanaidh mar sibh fhèin, sibh fhèin a chumail air bhog, mas e sin am facal cheart, anns an t-saoghal anns a bheil sinn beò an-diugh?

NN: Uill, chan eil e furasta dhuinn idir, agus tha e an urra ri a bhith a' toirt a-mach leabhraichean, bhon tha sinn an dòchas, man as motha a bheir sinn a-mach de leabhraichean de gach seòrsa gur ann as motha a reiceas sinn, agus gur ann as motha a gheibh sinn a-steach de dh'airgead a chuidicheas sinn gu feadhainn eile a chlò-bhualadh.

CM: Uill, sin a' phuing. Faodaidh sibh na thogras sibh a thoirt a-mach. Mana ceannaich duine iad, chan eil feum sam bith ann.

NN: Mana ceannaich duine iad, chan eil feum sam bith annta, ach feumaidh sinne measadh a dhèanamh a-staigh a bheil sinn dhen a' bheachd an reic iad, bhon tha sinn a' coimhead ri dè na... cò mheud... dè na h-àireamhan a reic sinn de dh'fheadhainn eile thar nam bliadhnachan, agus bidh sinn cuideachd a' dèanamh rannsachaidhean beaga sinn fhìn am measg luchd-reic leabhraichean, gus am faigh sinn a-mach dè na tiotalan as motha a tha a' reic, agus bidh sinn an uair sin a' gabhail sin a-steach ann a bhith a' cur air adhart dè na tiotalan ùra a bheir sinn a-mach.

CM: Fichead bliadhna aig Acair. Tha e air a ghrunndachadh gu math a-nise, a-rèiste. Cnap math leabhraichean a' tighinn a-mach air a' bhliadhna a tha romhainn, nach eil?

NN: Tha deugachadh de leabhraichean a' tighinn a-mach eadar seo agus àm na Càisge. Tha feadhainn a' tighinn a-mach, feadhainn airson... airson na cloinne bige. Ochd, tha sinn an dòchas, do dh'fheadhainn bheaga le flapaichean, man a chì thu do chlann bheag, agus feadhainn eile le bàrdachd rudeigin sìmplidh, sìmplidh annta a leughas pàrantan do chloinn. Tha feadhainn againn a' tighinn a-mach le dealbhan uabhasach snog - aonan a' tighinn a-mach a sgrìobh dà oileanach ann an Dùn Èideann a tha ag ionnsachadh na Gàidhlig, agus rinn iad fhèin na dealbhan air an son. Agus a bharrachd air a sin, tha sinn air buannachd tagraidhean airson feadhainn a dhèanamh dha na roinnean foghlaim. Tha sinn ag ath-chlò-bhualadh Bàrdachd Leòdhais, agus tha mi a' smaoineachadh gum bi fèill mhòr air a sin. Agus tha sinn a' dèanamh ath-chlò-bhualadh air The Book of Barra. A-nis, 's ann ann am Beurla a tha sin, ach a dh'aindeoin sin, tha an t-uabhas fiosrachaidh ann mu dheidhinn Bharraigh agus mu dheidhinn... dìreach mu dheidhinn Alba agus càit an robh àite man Barraigh na shuidhe ann an Alba aig àm sònraichte.

Agus mar sin... tha sinn cuideachd a' toirt a-mach leabhar air a bheil Foghlam Tràth anns na h-Eileanan agus air a' Ghàidhealtachd, a chaidh a dhèanamh le neach-sgrùdaidh sgoile a bha a' dol timcheall aig an àm, agus tha tòrr ann mu na h-Eileanan, 's mu na h-Eileanan a-Staigh 's mu na h-Eileanan a-Muigh, agus bidh Ministear an Fhoghlaim a' cur facal-tòiseachaidh ris an fhear sin, sin Brian Wilson, airson beachdan a thoirt ciamar a tha e eadar-dhealaichte bho foghlam an latha an-diugh. Agus mar sin, tha sinn a' sireadh leabhraichean 's a' sireadh thiotalan agus ag obair gu math cruaidh airson gum bi leabhraichean a bhuineas dhan an àite aig muinntir Alba agus muinntir na Gàidhealtachd airson a leughadh.

CM: Norma, tapadh leat airson innse dhuinn beagan dhe na tha sibh ris, cuideachd beagan dhen an dòigh anns an tàinig sibh chun na h-ìre a tha seo. Tapadh leatsa gu dearbha. Norma NicLeòid, Neach-deasachaidh Acair ann an sin.