Search

Prògram Choinnich

Track Information

Original Tape ID

Program Choinnich 25.02.1998

Summary

A discussion on voluntary work by young people and for the group Voluntary Service Overseas.

Recording Location

County - Ross and Cromarty

Parish - Stornoway

Island - Lewis

Village/Place - Stornoway

Language

Gaelic

Collection

BBC

Transcription

Coinneach MacÌomhair (CM): Bha uair agus bha mòran mhìltean a dhaoine òga anns an dùthaich seo a' cleachdadh bliadhna eadar sgoil agus colaiste airson a dhol a dh'obair thall thairis. Iad a' dèanamh sin agus iad a' faireachadh gun dèanadh iad feum air choreigin. Cha robh iad a' coimhead airson mòran às. Gu cinnteach, cha robh iad a' faighinn mòran airgid às. VSO a' bhuidheann as motha a bha a' cur daoine a-null thairis. Tha a-nis iad ag ràdh, dà fhichead bliadhna às dèidh dhaibh a bhith air an stèidheachadh, nas lugha a dhaoine òga a' nochdadh ùidh ann a bhith a' gabhail com-pàirt ann an obair saor-thoileach thall thairis. Tha iad a' nochdadh aon smuain a dh'fhaodadh a bhith mar adhbhar air a sin - gu bheil iad fhèin nas motha na daoine eile air aire òigridh an latha an-diugh. 'S e sin, gur e mi fhìn an toiseach am feallsanachd. Ach an e sin dha-rìribh an t-adhbhar gu bheil nas lugha a dhaoine òga a' nochdadh ùidh anns an seòrsa obair a tha seo? No a bheil adhbharan eile ann? Tha mi airson beachd fhaighinn bho grunnan a tha còmhla rium an-dràsta. An toiseach, air an loidhne còmhla rium, Anna Mhàrtainn, a bha i fhèin air bòrd-stiùiridh a' VSO aig aon àm. A bheil thusa a' smaoineachadh gur e nach eil ùidh aig daoine òga, gu bheil iad cho mòr a' smaoineachadh orra fhèin, as coireach gu bheil an àireamh a tha a' tairgse air a dhol sìos, Anna?

Anna Mhàrtainn (AM): Chan eil. Tha e doirbh a ràdh dè tha a' tachairt an-dràsta, ach tha fios a'm gu bheil na daoine a tha VSO a' cur thall thairis a-nise, 's e daoine, can, thirty-five, thirty-six, an aois a tha iad a' sireadh, a bheil fhios agad. Cha b' e dìreach clann a tha an dèidh an sgoil fhàgail. So 's dòcha gur e sin aon dhe na adhbharan nach eil clann òg a-nis a' coimhead airson dol thall thairis, gu bheil fios aca gu bheil buidheannan mar VSO a' coimhead airson daoine le sgiltean agus 's dòcha le experience anns an obair aca.

CM: A bheil e ro shìmplidh a ràdh, a-rèiste, 's e an t-adhbhar nach eil uiread a' cur a-steach air a shon, dìreach nach eil ùidh aca ann, agus gu bheil iad a-nis dìreach a' coimhead orra fhèin, agus gu bheil iad... gu bheil an cultar, cultar an òigridh, air atharrachadh gu bhith dìreach a' smaoineachadh orra fhèin? A bheil thu a' smaoineachadh gu bheil e ro... gu bheil sin ro shìmplidh?

AM: Tha. Gu dearbh, tha. Agus chan eil mise eòlach air a bhith... a bhith volunteering anns an dùthaich againn fhìn, a chionn 's mar a... mar a thuirt thu, bha mise thall thairis, agus bha mi air am bòrd-stiùiridh aig VSO. Tha mi a' dol air ais a-nise deich bliadhna, ceart gu leòr, so 's dòcha gu bheil rudan air atharrachadh, ach tha fios a'm gu bheil e... tha e... tha e doirbh faighinn a-staigh gu buidheannan mar VSO. Tha interview process uabhasach doirbh aca, agus mar sin, tha iad an-còmhnaidh, tha daoine a' cur a-staigh airson dol thall thairis, agus tha iad a' smaoineachadh gu bheil e soirbh, ach chan eil. A bheil fhios a'd, feumaidh tu... feumaidh tu dèanamh cinnteach gu bheil sgiltean 's a h-uile càil aca... agad, mus tèid thu ann.

CM: Tha Dòmhnall Camshron còmhla rium ann an Glaschu. Bha Dòmhnall ag obair airson greis aig CSV, buidheann a tha a' dèiligeadh ri daoine a tha ag iarraidh obair saor-thoileach anns an dùthaich a tha seo. Tha e eòlach cuideachd air obair VSO. Bha e a' sealltainn air fear a bha ag obair aig VSO ann an Romania. A Dhòmhnaill, a bheil thusa a' smaoineachadh gur e gu bheil an òigridh air atharrachadh as coireach gu bheil an àireamh a tha a' tairgse a dhol air na turais a tha seo air a dhol sìos?

Dòmhnall Camshron (DC): Tha. Tha mi a' smaoineachadh gu bheil. Tha mi a' smaoineachadh gur dòcha gu bheil tomhas de dh'fhìrinn anns an smuain a th' aig VSO fhèin, nach eil an òigridh dìreach cho... nach eil am miann cho làidir annta a bhith a' dèanamh... a' toirt an ùine seachad an-asgaidh. Dòcha gu bheil sinne a tha nas sine, agus de mhuinntir nas òige cuideachd, a' gabhail na dùthcha air fad, a' fàs beagan nas sanntaiche, agus gu bheilear... ach cuideachd, thathar a' cur bruthadh eagallach air òigridh faighinn air n-adhart, agus gu tric, caran an crochadh ri faighinn air n-adhart, tha a' tòiseachadh ri cosnadh. Tha sin caran air a chur troimhe, dòcha, bho phàrantan, agus nuair a smaoinicheas tu, a bheil fhios agad, ag iarraidh taigh a cheannach 's ag iarraidh cosnadh fhaighinn 's mar sin, gu bheil sin 's dòcha a' cur bacadh.

Dòcha gu bheil rud eile ann cuideachd. Feumaidh mi ràdh gu bheil mise air an aire a thoirt, thoradh tha mi fhèin air a bhith a' smaoineachadh air rud mar seo, ach 's dòcha gu bheil an òigridh an-diugh, gu bheil iad fìor fhiosrach, agus gu bheil fios aca, ged a bheireadh iadsan seachad bliadhna... a bheil fhios agad, tha beachd uabhasach àrd 's math ann an ceann feadhainn a tha gan cur fhèin air n-adhart. Tha sùil aca gur dòcha... tha e luideach a chantail gun atharraich iad an saoghal, ach gun atharraich iad suidheachadh an t-sluaigh a tha iad a' cuideachadh. Ach 's e an rud, 's e mo bheachd-sa, agus rud a tha mi a' smaoineachadh, tha barrachd 's barrachd a tha gan cur fhèin air n-adhart a' faighinn a-mach nach eil sin comasach. Na dùthchannan a tha feumach air cuideachadh, chan eil iad a' fàs nas fheàrr idir. Tha e mar gum biodh tu a' dòrtadh bucaid uisge air an tràigh. Suathaidh e air falbh, agus tha an suathadh a' cumail a' dol, agus ge be dè nì aon duine leis fhèin, chan eil e a' dol a chuideachadh gu mòr idir suidheachadh na dùthcha dhan tèid e.

CM: Tha dithis a-staigh anns an stiùidio còmhla rium ann an seo cuideachd. Evelyn Coull - tha ise air a' chòigeamh bliadhna anns an àrd-sgoil. Chuala sinn ann an siud, Evelyn, aig Dòmhnall, 's dòcha puing a tha rudeigin cudromach, gu bheil pàrantan an-diugh a' cur cuideam air cloinn a dhol a-mach agus sgillinn no dhà a chosnadh. A bheil thu a' smaoineachadh gu bheil... gur e sin pàirt dheth?

Evelyn Coull (EC): Uill, tha tòrr uallach air òigridh an latha an-diugh anns an sgoil le deuchainnean 's an uair sin nuair a thèid iad dhan an oilthigh, agus tha cùisean air atharrachadh tòrr ann an saoghal obrach. Tha e duilich obair fhaighinn a-nis. Chan eil e mar a bha e anns na làithean a dh'fhalbh, 's chan eil e cho furasta dha òigridh falbh thall thairis airson bliadhna, airson feumaidh iad airgead a chosnadh, 's mana h-eil iad a' faighinn an airgead sin, tha uallach air na pàrantan cuideachd.

CM: Aon bheachd a chuala mi cuideachd ga toirt seachad, 's e sin gun robh feadhainn dhen an fheadhainn òga a bha a' dol air VSO, gun robh iad a' dèanamh sin chan ann air sgàth gun robh iad ag iarraidh an saoghal no an dùthaich atharrachadh, mar a bha Dòmhnall ag ràdh, ach nuair a thigeadh iad air ais gun robh e a' coimhead uabhasach math air an CV aca. An aontaicheadh tu ris a sin?

EC: Tha mi a' smaoineachadh gu bheil, ach tha tòrr rudan a dh'fhaodas òigridh a dhèanamh anns a' choimhearsnachd aca fhèin a tha a cheart cho math, a tha a' coimhead a cheart cho math an CV aca. Tha mar Duais Dhiùc Dùn Èideann, 's tha tòrr òigridh air feadh na h-eileanan a' dèanamh sin, 's tha sin math sa choimhearsnachd. Agus aithnichidh mi fhìn tòrr daoine a tha a' dèanamh man committee... Pointers Committee, tha mise air sin ann an Steòrnabhagh, 's tha caraidean agam a tha a' ruith club òigridh ann an Nis, tha iad air tòiseachadh sin, 's tha iad a' dèanamh tòrr obair anns a' choimhearsnachd aca fhèin.

CM: Gu saor-thoileach?

EC: Tha.

CM: Uill, fear dhen fheadhainn a tha a' ruith buidheann òigridh, Niall MacArtair, a bheil thusa a' smaoineachadh gu bheil òigridh air atharrachadh? A bheil iad dìreach a' coimhead riutha fhèin mar 's dòcha a shaoileadh duine air sgàth nach eil uiread a' tairgse a dhol a-mach a chuideachadh dhaoine eile?

Niall MacArtair (NM): Cha chreid mi gu bheil. Tha an òigridh, tha iad... thig iad a chuideachadh ma dh'iarras daoine orra, 's ma tha iad a' faicinn gu bheil na daoine a tha ag iarraidh orra, gu bheil iadsan a' toirt cuideachadh dhan an òigridh. Ach tha crowd de na pàrantan agus na daoine sin, chan eil iad airson a thighinn a-mach a chuideachadh an òigridh, agus tha iad a' faicinn carson a bu chòir dhaibhsan a thighinn a chuideachadh an uair sin anns a' choimhearsnachd.

CM: Uill, 's e sin e ann an dòigh, 's e sin ach seann, seann cheist eile, nach eil na h-inbhich deònach a bhith a' cuideachadh le bhith a' ruith rudan gu saor-thoileach. Ann an dòigh, an e an rud a tha Evelyn ag ràdh, tha an òigridh fhèin a' sealltainn an t-slighe dhaibh le bhith deònach a bhith a' gabhail pàirt, ach an diofar gu bheil iad a' dèanamh sin nan coimhearsnachdan fhèin an àite a bhith ag iarraidh a dhol a-null thairis?

NM: Tha mi a' smaoineachadh gu bheil, gum feum iad tòiseachadh na dhèanamh anns a' choimhearsnachd aca fhèin an toiseach, agus an uair sin ma tha ùidh aca ann an rud dhen t-seòrsa sin a dhèanamh gun tèid iad thall thairis.

CM: Ach le bhith ag obair am measg dhaoine òga, a bheil thu ag aithneachadh an rud mun robh Evelyn a' bruidhinn ann an siud an-dràsta, an cuideam a th' air daoine òga a dhol a-mach agus cosnadh fhaighinn?

NM: Ò, tha tòrr cuideim orra mar sin, agus chan eil an-dràsta man apprentices ann an-diugh, man a b' àbhaist, so chan eil sgilean aca. Tha iad a' dol air training programmes 's chan eil iad a' faicinn adhartas sam bith an uair sin.

CM: Ach a bheil an cuideam cho mòr agus gu bheil an latha nuair a chanadh duine ris fhèin, 'Och, tha mi a' dol a ghabhail bliadhna dheth eadar sgoil agus oilthigh, eadar sgoil agus colaiste,' seachad?

NM: Cha chreid mi nach eil.

CM: Anna Mhàrtainn, a bheil e duilich a-rèiste, mas e agus gur ann mar seo a tha an suidheachadh?

AM: Bha e inntinneach ag èisteachd ri Evelyn ann a shin, agus i a' smaoineachadh 's dòcha gu bheil daoine a' faighinn barrachd a-mach às a bhith ag obair anns a' choimhearsnachd aca fhèin, ri taobh an CV aca, agus chanainn-sa gur e an fhìrinn a th' aice ann a shin, a chionn 's nuair a bha mise thall thairis, agus bha diploma agam mus chaidh mi... mus chaidh mi thall, nuair a thàinig mi air ais, nuair a bha mi a' sireadh obair, cha robh ùidh aig na daoine ann a... ann an dà bhliadhna a chuir mi thall thairis idir, idir, idir, agus...

CM: A bheil thusa a' faireachadh gun d' fhuair thusa tòrr às an obair a rinn thu aig VSO, ge-tà?

AM: Ò, le cinnt. Bha mi ann mar community education worker. 'S e sin an sgil a th' agam, agus 's e sin a bha mi a' dèanamh. Bha mi ag obair ann an coimhearsnachd far a bha iad... far an robh iad a thogail... a' togail taighean, agus bha mise mar, mar a chanas iad, liaison còmhla ris na daoine a bha a' fuireach anns an àite. Ach bha project fìor mhath agam, agus chan eil mi a' ràdh gu bheil sin ann dhan a h-uile duine, a bheil fhios a'd. Uaireannan chan eil... chan eil an obair a tha daoine a' dèanamh 's dòcha ceart cho math 's a bhios iad a' smaoineachadh, ach dhòmhsa bha e... bha e fìor mhath, agus rinn e... rinn e tòrr dhòmhsa a bhith thall thairis airson dà bhliadhna.

CM: A Dhòmhnaill Camshron, a-rèiste, 's dòcha nach e nach eil daoine ag iarraidh a dhol a-null thairis idir, 's dòcha nach e nach eil... gu bheil iad... gu bheil iad air atharrachadh cho mòr ri sin agus as dòcha a bha mise a' cumail a-mach aig fìor thoiseach cùisean, ach dìreach gu bheil iad ag ràdh, 'Uill, tha rudan ri dhèanamh aig... aig ar starsaich fhìn agus sin far a bheil sinn a' cur a' chuideim.' An cuireadh tu coire sam bith orra airson a bhith ag ràdh sin?

DC: Ò, cha chuireadh, agus nach math gu bheil a leithid a' tachairt aig ar starsaichean fhèin. Feumaidh gu bheil feum air a bhith a' tachairt, no cha bhitheadh e a' tachairt, agus 's e rud mòr, mòr a tha sin. Tha mi dìreach a' dol a chur puing ri rud a thuirt Anna dìreach an-ceartuair. An caraid agamsa a chaidh a Romania, cha do shaoil e gun do rinn e math sam bith dha a thaobh obair a shireadh an dèidh dha tilleadh, agus thug sin briseadh-dùil dha. Bha dùil aige gun cuidicheadh e e a' faighinn air n-adhart anns an raon anns a bheil e ag obair.

CM: 'S e an teachdaireachd a-rèiste, ma tha thu ag iarraidh rud mar seo a dhèanamh, dèan e seach gu bheil miann do chridhe ann, chan ann airson gu bheil thu a' sùileachadh càil fhaighinn às nuair a thilleas tu?

DC: 'S e fìor fhìrinn a tha sin, gu dearbha.

CM: Uill, Evelyn, a-rèiste, ag èisteachd ris na tha seo de dhaoine 's iad a' toirt diofar bheachdan, dè tha thu fhèin ag ràdh aig deireadh an latha? A bheil sibh air atharrachadh? A bheil thu a' smaoineachadh gum bi daoine òga fhathast ag iarraidh a dhol a-null thairis? No am fuirich iad, gu mar a thuirt Anna na bu tràithe, gu 'm bi iad nas sine, gus an dèan iad an-àirde an inntinn dè tha iad ag iarraidh a dhèanamh?

EC: Uill, tha mi a' smaoineachadh gu bheil òigridh a bhios ann, a tha airson a dhol thall thairis, 's bidh sin mar sin, ach tha mi a' smaoineachadh, mar a tha e san latha an-diugh, tha òigridh airson a bhith anns na coimhearsnachdan againn fhìn... aca fhèin a' dèanamh rud an toiseachd. 'S e nuair a bhios iad nas sine a dhèanas iad obair... obair thall thairis.

CM: Agus eisimpleir a thoirt dha na daoine as dòcha a bu chòir a bhith a' cuideachadh, mar na pàrantan?

EC: Mm-hmm. Mm-hmm.

CM: Mm-hmm. Chan eil thu a' dol a ràdh a' chòrr ach...

EC: Chan eil.

CM: 'S dòcha gu bheil sin a cheart cho math. Mo thaing dhan a' cheathrar agaibh airson a bhith a' beachdachadh air a' chuspair inntinneach a tha seo. Dòmhnall Camshron, Anna Mhàrtainn, Niall MacArtair agus Evelyn Coull.

Source Type

Dat

Audio Quality

Good