Search

Prògram Choinnich

Date 26 March 1997
Track ID 5566
Part 1

Track Information

Original Tape ID

Program Choinnich 26.03.1997

Summary

Discussion about legalised suicide in Australia.

The Rev. John Graham discusses how the Australian Government is stopping the Northern Territories from allowing suicide. This would have been allowed in certain circumstances, but the National Government has stopped the proposal. The Northern Territories have less power than the Australian states.

Recording Location

County - Ross and Cromarty

Parish - Stornoway

Island - Lewis

Village/Place - Stornoway

Language

Gaelic

Collection

BBC

Transcription

Coinneach MacÌomhair (CM): Tha Riaghaltas Nàiseanta Astràilia air stad a chur air mar a bha anns na mìosan a chaidh seachad na Crìochan a Tuath san dùthaich a' ceadachadh daoine a bhith a' cur às dhaibh fhèin le taic dhotair agus coimpiutair. Nuair a chaidh seo a cheadachadh an-uiridh, bha deasbad mhòr ann, le cuid ag ràdh gum biodh daoine a' tighinn às gach ceàrnaidh airson cothrom cur às dhaibh fhèin. Tha grunnan air sealbh a ghabhail air an lagh mar a tha i air a bhith thairis air na mìosan a chaidh seachad. Tha a-nise, a rèir coltais, Riaghaltas Astràilia a' cur stad air a' chead a tha seo. Tha an t-Urramach Iain Greumach air an loidhne còmhla rium à Sydney airson beachd agus mìneachadh a thoirt dhomh air na th' air tachairt. Dè man a tha sibh?

An t-Urramach Iain Greumach (IG): Ò, glè mhath, tapadh leibh. Tha sibh fhèin gu math?

CM: Tha, tapadh leibh. Dè a th' air tachairt an-dràsta?

IG: Uill, bha am bile a tha seo aca air a chur chun a' phàrlamaid, agus bha iad airson stad a chur air an Northern Territory, gun robh iad ag iarraidh cead cur às dha daoine a bha deònach air sin a dhèanamh, agus ma bha iad airson cur às dhaibh fhèin, nam biodh iad tinn 's ann am pian, gum faodadh iad sin a dhèanamh tron an lagh, ach tha an Riaghaltas Nàiseanta a-nis an dèidh stad a chur air sin an-dè.

CM: Tha dhà no thrì a cheistean a' nochdadh co-cheangailte ri seo. Aon co-cheangailte ris a' cheàrnaidh sin far an robh seo a' tachairt, na Crìochan a Tuath, na Northern Territories. Tha mi a' tuigse, nam b' ann ann an gin eile dhe na stàitean a bha seo air tachairt, nach biodh e cho furasta dhan an riaghaltas stad a chur air?

IG: Ò, cha bhitheadh. Chan eil mi a' smaoineachdainn gum biodh iad air faighinn air stad a chur air idir, a chionn agus gu bheil an riaghaltas na stàit sin, gu bheil e mar gum b' eadh cho cudromach 's nach urrainn dhan an Riaghaltas Nàiseanta stad a chur air. Ach a thaobh 's nach e stàit a tha sa... na Crìochan a Tuath, tha iad nas laige air an dòigh sin, agus mar sin dheth, faodaidh an Riaghaltas Nàiseanta stad a chur air lagh nach eil iad a' dol leis.

CM: A bheil mi a' tuigse...

IG: 'S e sin an rud a thachair.

CM: A bheil mi a' tuigse ceart, a-rèiste, nach eil an aon inbhe aig an riaghaltas a tha sna Northern Territories a tha seo agus, can an-dràsta, a tha aig New South Wales agus Victoria 's na h-àitichean sin?

IG: Tha sin ceart gu leòr. Chan eil an aon chumhachd aca, ma dh'fhaodas tu a chur mar sin. Ma tha an Riaghaltas Nàiseanta an aghaidh an lagh a tha iad airson... airson a chur air chois, chan eil iad a' dol... chan fhaigh iad sin leotha. Agus 's e sin aon eadar-dhealachadh eadar crìochan man a tha an Northern Territory agus na stàitean, agus do bhrìgh sin, tha... tha iad ag iarraidh a-nise atharrachadh a thoirt dhan a' chonstitution aca fhèin air dhòigh 's gum bi iad na stàit 's chan ann an Northern Territory man a tha e an-dràsta.

CM: An e rud... an e iarrtas ùr a tha seo, air sgàth mar a tha air tachairt co-cheangailte ris a' bhile 's ris an lagh an a tha seo? No an e rud a th' air a bhith a' dol bho chionn greis a th' ann?

IG: Uill, bha e a' dol bho chionn greis, ach airson mar gum b' eadh an aon neart a thoirt dha, 's an fheadhainn a tha ag iarraidh stàit a dhèanamh dhe na Crìochan a Tuath, tha iad an dèidh faighinn neart, mar gum b' eadh, airson an rud a tha iad a' seasamh air a shon, agus 's e seo an rud a tha a' tachairt a-nis. Bha iad uabhasach troimh-a-chèile air a chunnaic iad gun do chuir an Riaghaltas Nàiseanta stad air an lagh aca agus, man a chanas iad anns a' Bheurla, it was overridden.

CM: 'S e suidheachadh a bha seo, ge-tà, gun robh cead aig daoine, mas e agus gun robh iad fhèin ag iarraidh sin a dhèanamh, cur às dhaibh fhèin, le taic dhotair, le coimpiutair gan cuideachadh, agus 's e an rud mu dheidhinn, ghabh cuid cothrom air a seo agus chuir iad às dhaibh fhèin thairis air na mìosan a chaidh seachad, nach do chuir?

IG: Chuir. Tha mi a' smaoineachadh gun do chuir dithis às dhaibh fhèin. Tha dithis eile a' feitheamh airson seo a dhèanamh. Agus cha tàinig an lagh ann am bith fhathast gu 'n cuir an Governor General a sheula rithe, agus dh'fhaodadh sin tachairt a-màireach no ann an seachdain eile, no tha e a' dol a thachairt a dh'aithghearr. 'S tha na daoine, an dithis a tha a' feitheamh airson cur às dhaibh fhèin, tha iad ag iarraidh seo a dhèanamh mus... mus tèid stad a chur orra a-nise. Tha iad airson a dhèanamh ann an latha no dhà eile, bho tha iad a' faicinn nach eil mòran tìde aca air fhàgail a-nis.

CM: 'S e an t-eagal a bh' ann, nuair a chaidh seo a cheadachadh an toiseach an-uiridh, gum biodh daoine a' tighinn às a h-uile ceàrnaidh eile airson gum faigheadh iad air cur às dhaibh fhèin taobh a-staigh an lagh. An do thachair seo a-rèiste idir?

IG: Thachair, tha mi a' smaoineachadh. Aon dhe na daoine seo a tha a' feitheamh an-dràsta, aon aca co-dhiù, gur ann à àite eile a tha e, à fear dhe na stàitean eile - tha mi a' smaoineachadh gur ann à Adelaide, à South Australia, ach chan eil mi buileach cinnteach. Ach tha mi dhen a' bheachd gu bheil aon dhe na daoine seo, gur ann à stàit eile a thàinig e.

CM: 'S ann co-cheangailte ris a' chead a tha seo ann an ceann a tuath Astràilia a tha an deasbad a tha seo, ach a bheil an deasbad fhèin air leudachadh a-mach? A bheil gin dhe na stàitean eile a' coimhead air a seo? A bheil e air deasbad co-cheangailte ri moraltachd beatha agus bàs a nochdadh ann an Astràilia?

IG: Ò tha. Tha tòrr deasbaireachd a' dol air adhart ann an seo an-dràsta, air feadh nan stàitean gu lèir, agus 's e beachd mòran dhaoine, ann an dhà no trì bhliadhnachan eile, gun tèid an lagh seo a thoirt a-steach co-dhiù, oir tha faisg air ceithir fichead anns a' cheud ag iarraidh... ag iarraidh an lagh seo, agus 's e... tha mi a' smaoineachadh gur ann airson gun do chuir na h-eaglaisean uimhir... uimhir a dh'eagal air an riaghaltas, gur e seo as coireach gun do rinn iad seo, airson na h-eaglaisean a chumail toilichte.

CM: An e do bheachd, a-rèiste, gun tig atharrachadh air a sin?

IG: 'S e. Uill, tha... 's ann ri sin a tha e coltach. Bha na pòlaichean gu lèir a' sealltainn gu bheil suas ri ceithir fichead anns a' cheud ag iarraidh an lagh seo. Uill, ma tha sin fìor, tha e soilleir nach bi e ro fhada gu 'n tig atharrachadh. Tha iad a' smaoineachadh, ro deireadh an linn seo, gun tig an t-atharrachadh, 's mathaid ron a sin. Tha tòrr deasbaireachd a' dol air adhart, man a bha mi ag ràdh. Tha mòran a' faicinn seo mar dòigh dha daoine a tha a' dol tro àmhghair mhòr ann am pian, agus an dèidh am buadhan, 's mathaid, a chall, gum faod iad faighinn, mar gum b' eadh, dòigh air crìoch a chur air an àmhghair a tha sin a' dol troimhe, agus gum faod iad, mas e sin a tha iad fhèin ag iarraidh, bàsachadh. Agus tha tòrr a' dol le sin. Ach tha feadhainn eile, chan eil iadsan cho lìonmhor. Tha iad an aghaidh seo. Ach ghabh an riaghaltas taobh an fheadhainn nach eil cho lìonmhor aig an àm seo.

CM: Uill, ceist chudromach ann an sin ro mhuinntir Astràilia an-dràsta agus anns na bliadhnaichean a th' air thoiseach oirnn. Mo thaing dhan an Urramach Iain Greumach airson an sgeulachd innse dhuinn an-diugh ann an sin, air an loidhne à Sydney.

Source Type

Dat

Audio Quality

Good