Fichead seanfhacal, le mìneachadh air corra fhear dhiubh:
Contributors
Fieldworkers
Date
June 1956
Track ID
71068
Part 1
Track Information
Original Track ID
SA1956.57.A1(20-38)
Original Tape ID
Summary
Twenty proverbs, with some explanations.
Item Location
County - Inverness-shire
Island - Skye
Language
Gaelic
Genre
Collection
Transcription
An t-Urramach Tormod Dòmhnallach:
Is olc an t-eun a shalaicheas a nead fèin.
Cha tig eun glan às nead salach.
Bheir an t-anabarr molaidh an t-anabarr dolaidh.
Cha phàigh taing sibh.
Cha bhi an t-uisge air a' mhuileann an-còmhnaidh.
Cha do chìr thu ceann [?liath-sheann] fathast.
Airgead mar na sligean.
Chan eil mar a bhitheadh air. Sin rud air nach biodh coire.
Thachair sruth ri steall.
Bheir teas teas à feòil. Faodaidh mi a ràitinn gu bheil a cheart rud fìor mu dheidhinn 'Bheir fuachd fuachd à feòil', agus chuir mi fhìn dearbhadh air a sin. Nuair a bha mi thall ann an Canada, bha mi a-muigh feasgar fuar geamhraidh, mar a tha a h-uile feasgar anns an àite ud, le reothadh uabhasach. Agus dh'fhalbh mi gu gòrach - bha agam ri dhol dà mhìle a-mach gu ruige taigh air ceann coinneimh, agus bha còir agam a bhith air... a bhith air còmhdach-cinn a chur orm a chòmhdaicheadh mo chluasan, mar a bha mi a' dèanamh an-còmhnaidh nuair a bhithinn a' falbh ann an uidheam-ghiùlain a bha fosgailte. Ach ge be air bith gu dè bu choireach, tha mi a' smaoineachadh gur e bu choiriche ris gun robh an t-astar cho goirid - cha robh ann ach dà mhìle, 's bha mi a' smaoineachadh nach b' urrainn dhomh fuachd mòr fhaireachadh gus an ruiginn. Ach 's mi a bha gòrach. Nuair a ràinig mise mo cheann-uidhe 's a chaidh mi a-staigh, sheall an gille a bha cuide rium agus chunnaic e gun robh a' chluas agam air reothadh. 'S chaidh e a-mach agus fhuair e dà chnap sneachda agus deighe agus chuir e a' chluas agam eadar... eadar an dà chnap, agus chùm e ann an sin e co-dhiù airson cairteal na h-uarach, agus thug am fuachd a bha ann an sin an reothadh a-mach às mo chluais. Nan robh mise air mo làmh a chur air mo chluais, bha mi air mo chluas a thoirt dhìom, agus 's e fuachd a thug a-mach am fuachd 's an reothadh, agus tha e... tha e ann an seo againn mar... mar sheanfhacal, ach 's ann timcheall teas: bheir teas teas à feòil.
Guirean air tòn baintighearna. Bha sin a' ciallachadh, rud beag air nach bu chòir do dhuine sam bith gearan a dhèanamh do bhrìgh agus nach robh e a' dol a thighinn gu ceann-adhbhair dha.
Mus ruig thu ceann an ròpain.
Cho dearg ri measair fhala.
'S e bàs a' chinn-adhairt a bh' ann.
Na gearain gu bràth air bàs a' chinn-adhairt.
Dh'èigh e na creachan.
Chan e cuid aon duine a tha ann. Bhiodh an seanfhacal sin ga chur am feum glè thric aig àm a' Chiad Chogaidh Mhòir. 'S ainneamh an latha nach tigeadh sgeul-bàis gu cuidigineach anns an sgìreachd, agus 's e a theireadh athair an teaghlaich nuair a gheibheadh e fios gun do mharbhadh a mhac anns an Fhraing: Ò, chan e cuid aon duine a th' ann.
Caolanan a' seangachadh leis an acras.
Thug thu às mo bheul e, is tu as luaithe a gheibh biadh annasach. Faodaidh mi beagan mìneachaidh a thoirt air a sin. Nam biodh dithis ann an siud a' seanchas air rud sam bith, agus gun tachradh gun canadh duine rud a bha an duine eile a' dol a ràdh air thoiseach air, theireadh am fear sin: Ò, thug thu às mo bheul e, is tu as luaithe a gheibh biadh annasach.
'S ann ort a tha coltas do ghnothaich.
Is olc an t-eun a shalaicheas a nead fèin.
Cha tig eun glan às nead salach.
Bheir an t-anabarr molaidh an t-anabarr dolaidh.
Cha phàigh taing sibh.
Cha bhi an t-uisge air a' mhuileann an-còmhnaidh.
Cha do chìr thu ceann [?liath-sheann] fathast.
Airgead mar na sligean.
Chan eil mar a bhitheadh air. Sin rud air nach biodh coire.
Thachair sruth ri steall.
Bheir teas teas à feòil. Faodaidh mi a ràitinn gu bheil a cheart rud fìor mu dheidhinn 'Bheir fuachd fuachd à feòil', agus chuir mi fhìn dearbhadh air a sin. Nuair a bha mi thall ann an Canada, bha mi a-muigh feasgar fuar geamhraidh, mar a tha a h-uile feasgar anns an àite ud, le reothadh uabhasach. Agus dh'fhalbh mi gu gòrach - bha agam ri dhol dà mhìle a-mach gu ruige taigh air ceann coinneimh, agus bha còir agam a bhith air... a bhith air còmhdach-cinn a chur orm a chòmhdaicheadh mo chluasan, mar a bha mi a' dèanamh an-còmhnaidh nuair a bhithinn a' falbh ann an uidheam-ghiùlain a bha fosgailte. Ach ge be air bith gu dè bu choireach, tha mi a' smaoineachadh gur e bu choiriche ris gun robh an t-astar cho goirid - cha robh ann ach dà mhìle, 's bha mi a' smaoineachadh nach b' urrainn dhomh fuachd mòr fhaireachadh gus an ruiginn. Ach 's mi a bha gòrach. Nuair a ràinig mise mo cheann-uidhe 's a chaidh mi a-staigh, sheall an gille a bha cuide rium agus chunnaic e gun robh a' chluas agam air reothadh. 'S chaidh e a-mach agus fhuair e dà chnap sneachda agus deighe agus chuir e a' chluas agam eadar... eadar an dà chnap, agus chùm e ann an sin e co-dhiù airson cairteal na h-uarach, agus thug am fuachd a bha ann an sin an reothadh a-mach às mo chluais. Nan robh mise air mo làmh a chur air mo chluais, bha mi air mo chluas a thoirt dhìom, agus 's e fuachd a thug a-mach am fuachd 's an reothadh, agus tha e... tha e ann an seo againn mar... mar sheanfhacal, ach 's ann timcheall teas: bheir teas teas à feòil.
Guirean air tòn baintighearna. Bha sin a' ciallachadh, rud beag air nach bu chòir do dhuine sam bith gearan a dhèanamh do bhrìgh agus nach robh e a' dol a thighinn gu ceann-adhbhair dha.
Mus ruig thu ceann an ròpain.
Cho dearg ri measair fhala.
'S e bàs a' chinn-adhairt a bh' ann.
Na gearain gu bràth air bàs a' chinn-adhairt.
Dh'èigh e na creachan.
Chan e cuid aon duine a tha ann. Bhiodh an seanfhacal sin ga chur am feum glè thric aig àm a' Chiad Chogaidh Mhòir. 'S ainneamh an latha nach tigeadh sgeul-bàis gu cuidigineach anns an sgìreachd, agus 's e a theireadh athair an teaghlaich nuair a gheibheadh e fios gun do mharbhadh a mhac anns an Fhraing: Ò, chan e cuid aon duine a th' ann.
Caolanan a' seangachadh leis an acras.
Thug thu às mo bheul e, is tu as luaithe a gheibh biadh annasach. Faodaidh mi beagan mìneachaidh a thoirt air a sin. Nam biodh dithis ann an siud a' seanchas air rud sam bith, agus gun tachradh gun canadh duine rud a bha an duine eile a' dol a ràdh air thoiseach air, theireadh am fear sin: Ò, thug thu às mo bheul e, is tu as luaithe a gheibh biadh annasach.
'S ann ort a tha coltas do ghnothaich.
Source Type
Reel to reel
Audio Quality
Good